-
نقش کلمات قصار
جمعه 26 آذر 1400 14:38
جملهای به چارلی چاپلین هنرمند نامآور سینما منسوب است که اینگونه میگوید: «یک سیب از درخت افتاد و انسان از قانون جاذبه با خبرشد. اما میلیونها جسد به خاک افتاد اما بشر، معنی انسانیت را درک نکرد.» خواننده وقتی آن را میخواند در آن جاذبهای میبیند که وی را به تأمل ناگهانی و پذیرنده وا میدارد. با خود میگوید چاپلین...
-
آموزههای آغازین زندگی
دوشنبه 5 اسفند 1398 13:36
درکشورهای عقبمانده و غیردمکرات، آموزش و پرورش، بزرگترین جولانگاه نهادهای مسؤل سیاسی و فرهنگیاست تا بتوانند از این طریق، نسلی پرورشدهند که در آینده، در خط فکری و باورمندیهای آنان گام بردارد. به عکس، در کشورهای دمکرات و پیشرفته، بزرگترین سرمایهگذاری برای آموزش و پرورشِ علمی و انسانی نوباوگانی انجام میگیرد که در...
-
آفرینش مرموز زن
جمعه 19 مهر 1398 19:06
نام پاندورا/ Pandora به عنوان زن یا مادر بشریت که سرچشمهی استعدادهای گوناگون بوده و همزمان، وجودش به عنوان کسی که با جلوهی جادویی «خوشبختیها و بدبختیها» گره خورده، در خلال هزاران سال که از عمر اسطورههای یونانی میگذرد، به حیات خویش در ذهن انسانهای کنجکاو و علاقهمند، ادامه دادهاست. ماجرا از این قرار است که...
-
بانوی عُریان
شنبه 13 مهر 1398 15:41
ماجرای سرشار از جسارت و جرأت Lady Godiva همسر Earl Leofric اشراف زادهی Merica و حاکم Coventry در انگلستان، از اتفاقاتی نیست که به سادگی در هر سرزمینی تکرار گردد. این بانوی اشرافزاده، توانست تمام شهر Coventry را با بدن عُریان و گیسوان بلند و افشان خویش، سوار بر اسب زیر پا بگذارد تا بتواند از این طریق، مالیات سنگینی...
-
دیدار یار و دیار 03
چهارشنبه 22 خرداد 1398 19:18
چند روز بعد که پسرخاله ام را مجدداً ملاقات کردم، او دنبالهی ماجرای دوربین مداربسته را اینگونه بیانکرد که بله، فروشنده دوربین به باغ آمد و نگاهی به چشمهای دوربینکرد و گفت که مشکل مورد نظر، شامل ضمانت نمیشود و برای تعویض آنها لازماست که فلان مبلغ پرداختگردد تا از دردسر ناامنی رهایییابد. پسرخالهام در پاسخ او،...
-
دیدار یار و دیار 02
چهارشنبه 22 خرداد 1398 19:09
در این سفر، من به فرزندانم اتمام حجتکردهبودم که از خراسان به جای دیگر نمیرویم. سفرهای قبلی که به نقاط مختلف ایران انجام شدهبود، بسیار فشرده و پردرد سربود. من دوستداشتم در این سفر، دیداری با دوستان قدیم خویش، خویشان و بستگان کهنسال، مغازهداران دوران کودکی و نوجوانی داشتهباشم. میخواستم ببینم که زمان در رفتار و...
-
دیدار یار و دیار 01
چهارشنبه 22 خرداد 1398 19:08
توضیح: دوستی دارم که ساکن انگلستاناست. او در خلال سالهایی که از ایران بدان دیار مهاجرت کرده، سهبار به سرزمین مادری خود بازگشتهاست تا دیداری از مردم، کوچهها و خیابانها و دشت و دمنِ زادگاه خویش داشتهباشد. این دوست، با وجود آن که علاقهی خاصی به یادداشتبرداشتن و حتی نوشتندارد، اما در عمل، این کار برایش چندان...
-
شهر خاموش 02
یکشنبه 5 اسفند 1397 20:32
مورد دوم به کلاس ششم دبستان برمیگردد. آموزگاری داشتیم به نام «جلال تابعی» که به ما هشدار میداد که برای امتحانات نهایی ششم، خود را برای نوشتن انشاء آمادهکنیم. از دید او، ما بقیهی درسها را باید میخواندیم و یاد میگرفتیم. اما برای نوشتن انشاء، میبایست از تواناییهای ذهنی خود، کمک میگرفتیم. او گفت که میتواند از...
-
شهر خاموش 01
سهشنبه 30 بهمن 1397 18:58
انتخاب چنین عنوانی برای زادگاه من نیشابور، یک انتخاب ذهنیاست بیآنکه با عینیت و واقعیت هستی آن، انطباقداشتهباشد. من شهر نیشابور را در دهههایی که در آن به دنیا آمده، رشدکرده و تا سن معینی در آن حضورداشتهام، در ذهن خویش، شهر خاموش و آرامی به تصور میآورم. اما در واقعیت امر، این شهر مانند همهی شهرهای دیگر، به دلیل...
-
دوگانهاندیشیهای انسانی
جمعه 11 خرداد 1397 18:34
بسیار اتفاق افتادهاست که ما از زبان این و آن شنیدهایم و حتی خود نیز گوینده این نکته بودهایم که فلان شخص، اسیر توهمات، تعصبات و افکار کَژ و مَژ خویشاست. بدین معنی که او با چنان افکاری، برای خود، زندانی درست کردهاست که توان آزادی و رهایی از آن را ندارد. اگر چه حتی تمایل به رهایی از چنان رنجی، در جان او وجود داشته...
-
این رازِ سر به مُهر 02
پنجشنبه 30 فروردین 1397 20:09
در این ماجرا، سخن بر سر آن نیست که از میان باورمندان این دو تفکر، «که» برحق بودهاست. بیتردید، هرکس که زندهبوده و روزگاری در این کرهی خاکی به سربُرده، از حقی برخوردار بودهاست. حتی اگر این حق را نااهلان روزگار، با فشار و ستم، از او گرفتهباشند. آیا آن امامزادهای که نامش محمد محروق بوده و بسیارانی از دور و نزدیک...
-
این رازِ سر به مُهر 01
شنبه 25 فروردین 1397 12:06
شخصیت عُمَرخیام برای من، از همان دوران نوجوانی که در سال 1337 خورشیدی، در مدرسهی روستایی خیام، در کلاس پنجم ابتدایی درس میخواندم، یک پدیدهی ذهنی مرموز و خاص بودهاست. پنجرهی کلاس ما به باغ آرامگاه امامزاده محمد محروق و خیام نیشابوری باز میشد. فقط دیوار کوتاهی میان مدرسهی ما و آن باغ فاصله انداختهبود. من با...
-
تصورات ذهنی ما
یکشنبه 19 فروردین 1397 23:07
اگر روزی، تصورات ذهنی را از ما بگیرند، نمیدانم چه اتفاقی خواهد افتاد. اما آن اتفاق به هرشکل و شمایلی که باشد، یک فاجعهی عظیم در زندگی فردی ما و مناسباتمان با دیگران، خواهد بود. تصورات ذهنی ما، انبارهی نامرئی شخصیت و رفتار ماست که ما را با توجه به محتوایی که دارد، به اینسو و آنسو، هدایت میکند. برای همهی ما اتفاق...
-
نردبامهای افتادنی
یکشنبه 12 فروردین 1397 11:53
در فرهنگ ما، برخی باورهای نادرست، چنان در جان انسانها ریشهدواندهاست که حتی در روزگار ناباوری به چنان القائاتی، بازهم سایهی نادلپذیر آنها، در افقهای دوردست ذهن انسان، همچنان خودنمایی میکند. این باورها، چه از طریق افسانهها، مَثَلها و چه از طریق نوشتهها و خاصه شعر، از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و در مسیر...
-
نردبام های افتادنی/ 02
یکشنبه 12 فروردین 1397 11:02
یکبار او در خانهاش برای من، یکی از اشعار مثنوی معنوی را از دفتر چهارم میخواند و معنی میکرد. وی برخی از ابیات آن را با نگاهی کاونده و ردکننده، اما با لحنی متین و احترام گذارنده، در مقابل دیدگان ذهن من قرار میداد. او نخست، دوبیت از مثنوی معنوی را که از دفتر چهارم نقل میکرد، برایم خواند. نـــردبــان خلق، ایـــن...
-
نردبام های افتادنی/ 01
یکشنبه 12 فروردین 1397 11:01
در فرهنگ ما، برخی باورهای نادرست، چنان در جان انسانها ریشهدواندهاست که حتی در روزگار ناباوری به چنان القائاتی، بازهم سایهی نادلپذیر آنها، در افقهای دوردست ذهن انسان، همچنان خودنمایی میکند. این باورها، چه از طریق افسانهها، مَثَلها و چه از طریق نوشتهها و خاصه شعر، از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و در مسیر...
-
با کدام ترازو
سهشنبه 7 فروردین 1397 17:22
بسیار شنیده و دیدهایم که یک نشریه یا مؤسسه، در بسیاری از کشورهای جهان، برای برگزاری یک بزرگداشت خاص و یا انجام یک مسابقهی معین و یا بررسی یک مورد تاریخی و یا اجتماعی، از نویسندگان گوناگون، خواستهاست تا مقاله یا داستانی در پانصد، هزار و یا هزار و پانصد کلمه بنویسند و برایشان بفرستند. بسیاری چنان میکنند و تمام تلاش...
-
آن مفهوم رازبار
یکشنبه 5 فروردین 1397 00:23
انسان برای بیان برخی مفاهیم، نه تنها به شک و تردیدهایی گرفتار میگردد بلکه حتی موردهایی را که تصور میکند از مرز تردید و دودلی هم گذشته، بازهم در عمق باورها و یا در رگههایی از باورهای ذهنی خویش، با نوعی تردید و ناباوری، در معرض نگاه خویشتن قرار میدهد. یکی از این مفاهیم که در خود، تضادی را هم میپروراند دانایی و...
-
ملوکالطوایفی فرافکنانه
جمعه 25 اسفند 1396 17:02
در بیشتر فرهنگهای جهان، خاصه در کشور غیر دمکرات، پدیدهی «من» و «ما» به عنوان گزینهی برتر در اندیشه، رفتار، افتخارات اخلاقی از قبیل شجاعت و مقاومت، ظلمستیزی، بخشندگی و صدها صفت دیگر، جلوهی چشم گیری داشتهاست. از طرف دیگر، پدیدهی «او» و «آنها» به عنوان گزینهی بد یا بدتر، در گسترهی همهی آن ویژگیها اما به شکل...
-
راهِ برونرفت
شنبه 19 اسفند 1396 12:37
در این نوشتار، من برآنم تا مقایسهای به اختصار، میان یک جلوهی خاص از اندیشهی حافظ [1] ایرانی و وُلتر/ Voltaire [2] فرانسوی انجام دهم. این مقایسه در رابطه با یک بیت از شعر حافظ و نقل جملهای از آنِ وُلتر است. حافظ میگوید: جنگ هفتاد و دو ملت، همه را عذر بنه چون ندیدنـد حقیقت، ره افسانه زدنـد اما وُلتر، جملهای دارد...
-
«منطق»های بیمنطق
دوشنبه 7 اسفند 1396 20:08
برخی توصیهها و شماری گفتهها و نقل قولها از سوی شخصیتها و متفکران، برای بسیاری از مردم، چنان ارزشمند و قدیسانه ارزیابی میشود که اگر در عمل، از آنها فاصله بگیرند، در حرف و ادعا، آنها را جزو باورهای خود تلقی میکنند. اینکه شماری از مردم، در عمل بدانها معتقد نباشند، بدان معنا نیست که توصیههای مورد نظر، عاقلانه...
-
نوروز دیروزها و امروزها
چهارشنبه 2 اسفند 1396 19:41
نوروز در بستر زمان، رنگ و آهنگ فراوانی به خود گرفتهاست. شاید زمانی، ستمدیدگان دادخواه، فقط به انتظار نوروز بودند تا شاهی یا حاکمی که اندک عدالتی در آستین داشت و یا وامینمود که در آستین دارد، بارِ عامدهد و عارف و عامی، اگر شکایتی داشتند، آن را به گوش او برسانند. آنچنان که از تاریخ برمیآید، شمار کسانی که شکایت خود...
-
زمانهای سهگانه
سهشنبه 1 اسفند 1396 18:07
در همهی فرهنگهای زنده و مردهی جهان، توجه به سه دورهی زمانی معین که دربردارندهی زمانهای گذشته ، حال و آینده است، همیشه کم یا زیاد، موضوع صحبت فلاسفه، نویسندگان و شاعران بودهاست. ما در هیچ شرایطی، نمیتوانیم خود را از این سه عنصر زمانی دور نگهداریم و یا بدانها بیاعتنا باشیم. از طرف دیگر، باید گفت که نمیتوان...
-
حسرتهای انسانی
شنبه 28 بهمن 1396 11:06
این مقاله، قبلاً در ایران امروز، منتشر شده است. در دنیا، شاید شمار اندکی را بتوان یافت که بگوید او همانگونه که در سالهای جوانی فکر میکرده و یا آرزوی تحققِ آرزوهایش را داشته، در واقعیت زندگی و در سالهای پختگی و سرد و گرمِ روزگارچشیدگی، به همهی آنها دست یافتهباشد. حتی موفقترین انسانها که ادعا میکنند بیشترِ...
-
موجی از تعبیرها
چهارشنبه 25 بهمن 1396 20:04
به راستی اگر تعبیرها و تفسیرهای انسان از طبیعت و مناسبات انسانی وجود نداشت، چگونه آدمیان قادر بودند پیامهای ریز و درشت خویش را با معانی ساده و یا پیچیده، به دوستان و دشمنان خویش انتقالدهند. گذشته از تجارب علمی که براساس آزمون و خطا و در روندی درازمدت به دست میآید، دیگر ابعاد زندگی انسانی، سرشار از تعبیرهای ساده و...
-
تصویرهای اندیشندگی متفاوت
دوشنبه 23 بهمن 1396 19:02
تنوع تصویرهای اندیشندگی انسانی، بازتاب تنوع نگاه انسان به هستیاست. گاه این تنوع به حدی است که فرد جستجوگر را میتواند سرگردان سازد. نکته آنست که هیچ کس در ارائهی تصویرِ اندیشههای ذهنی خویش، نه تردیدی به خود راه میدهد و نه در درست بودن آن، به تزلزل و شک دچار میگردد. در این مقوله، مهم آن نیست که فردِ ارائه...
-
واژههای مهآلود
شنبه 21 بهمن 1396 20:12
کلماتی مانند عدالت ، برابری ، ارزشهای یکسان انسانی و بسیاری مفاهیم و واژه های دیگر در این راستا، در همهی زبانهای زندهی جهان، از به کارگیری فراوانی برخوردار است. زیرا با منافع حیاتی و روزمرهی همهی اقشار اجتماعی، چه فرادستان و چه فرودستان، در ارتباط مستقیم قرار دارد. البته تعبیر بسیاری از نظامهای سیاسی غیر دمکرات...
-
حقیقتهایِ تکچهره و هزارچهره
پنجشنبه 19 بهمن 1396 10:31
تصویر ما از حقیقت، تصویری بسیار متنوع و حتی متضاد است. تصویری مهآلود، غبارین، بیلبخند، با نگاهی کاونده امّا بیاعتنا به عارف و عامی. همچون قدّیسی بربالانشستهاست، سرد و بیاعتنا اما سخت، محبوب و قابل احترام. به شمارهی انسانها، هرکس تصویری از حقیقت در ذهن خویش دارد که نه روشناست و نه تاریک. نه ستمگر است و نه...
-
بهرهگیری از مَثَلها
دوشنبه 16 بهمن 1396 19:26
من از دوران کودکی، رابطهی فکری و عاطفی غریبی با مَثَلها، مَتَلها و کلمات قصار داشته و دارم. البته این رابطه را من مدیون مادرم هستم که از بام تا شام، بیآنکه خود به کار خویش آگاهباشد، مرا و خواهران و برادرانم را در ضمن صحبتهای روزانه، مَثَلباران میکرد. با هرنافرمانی و یا شیطنتی، او چند و چندین مَثل را...
-
دگرگونی زمانهای ذهنی انسان
یکشنبه 15 بهمن 1396 16:42
بسیاری از مردم، در این زمانه، وقتی خبرهای ناگوارِ جنگها، ویرانیها و ستمهای بیرون از حد تصور را میشنوند، با خود میاندیشند که آنان در چه زمانهی پُرحادثه، هولناک و هراسانگیزی به سر میبرند. با چنان تصوری، انگار با گذشت زمان، تباهی و سیاهیِ بیشتری بر زندگی آدمیان حاکم شدهاست. بیشتر آنها این نکته را برزبان...